De Groningse gaskraan gaat gedeeltelijk dicht. Maar voor Groningers gaat het besluit van minister Kamp niet ver genoeg. “Dit is gebrek aan daadkracht.”
Minister Kamp van Economische Zaken reisde vrijdag persoonlijk af naar het Groningse Loppersum om het kabinetsbesluit omtrent de gaswinning in de provincie over te brengen.
Hij kon niet rekenen op een warm onthaal. Demonstranten maakten veel lawaai tijdens de persconferentie van Kamp in het gemeentehuis. Ze bonkten op ramen en deuren en gooiden met dingen. De politie moest zelfs een arrestatie verrichten.
Zie ook deze slideshow met foto’s uit Loppersum.
Waarom zijn Groningers zo boos? Dat heeft meerdere redenen. Maar alle zijn terug te voeren op de winning van gas.
Gaswinning veroorzaakt aardbevingen
Het Groningen-gasveld is één van de grootste gasvelden ter wereld en werd in 1959 ontdekt. Vier jaar later begon men met het winnen van gas uit het veld.
Jarenlang ging dat zonder problemen. Totdat in 1986 de eerste aardbeving werd geregistreerd als gevolg van bodemdaling. En dat werden er in de loop der jaren steeds meer, zoals blijkt uit de onderstaande grafiek (klik voor vergroting).
De meeste bevingen vonden plaats in het gebied ten noordoosten van de stad Groningen, rondom het dorp Loppersum. (Bekijk ook deze interactieve kaart van alle aardbevingen in Noord-Nederland.)
De zwaarste beving vond in 2012 plaats in Huizinge en had een kracht van 3.6 op de schaal van Richter. Er waren meer gasbevingen van dergelijke omvang, maar het gros van de bevingen heeft een magnitude tussen de 0.9 en 1.5 op de schaal van Richter.
Toch zijn er sinds 1986 twaalf aardbevingen van 3.0 of hoger geweest in Noord-Nederland. Dergelijke trillingen, die voelen als een voorbijrijdende vrachtwagen, kunnen schade veroorzaken aan huizen zoals scheuren in muren. Zo zijn er na de beving bij Huizinge 12.342 schademeldingen binnengekomen bij de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM), dat gaat over de gaswinning.
Los van de woningschade en de bijbehorende waardedaling van het pand, is er ook veel onrust ontstaan bij bewoners. Premier Mark Rutte zei in zijn wekelijkse persconferentie dat de bevingen niet alleen leiden tot materiële schade, maar ook tot "grote emotionele schade".
De vrees voor een grotere aardbeving van 4.0 of hoger werd steeds groter, zeker na het recordaantal bevingen in 2013.
Gaat het kabinet ver genoeg?
Er moest iets gebeuren, zoveel was duidelijk. Vrijdag ontvouwde minister Kamp de plannen van het kabinet. Groningen krijgt tot 2018 bijna 1,2 miljard euro om gebouwen, huizen en de leefbaarheid in het door aardbevingen getroffen gebied te verbeteren.
Daarnaast wordt er minder gas uit de grond gehaald. In 2014 en 2015 mag er in Groningen hooguit 42,5 miljard kuub gas worden gewonnen en 40 miljard kuub in 2016. Daarna wordt de gaswinning opnieuw bekeken.
De vraag is of het kabinet met deze plannen ver genoeg gaat. Kamp schroeft de gaswinning terug naar het niveau van 2009 (zie onderstaande grafiek), toen er tientallen aardbevingen per jaar waren.
Kamp denkt dat er een kans is van 10 procent dat er een beving komt die zwaarder is dan 4.1 op de schaal van Richter. Om de risico's te beperken, wordt de gaskraan bij Loppersum, het meest risicovolle gebied, voor 80 procent dichtgedraaid.
"Helemaal dicht kan niet", zegt Kamp. "Als we minder gas winnen, kunnen we in bepaalde omstandigheden toch snel gas nodig hebben. Bijvoorbeeld op bijzonder koude dagen als er ineens extra aardgas nodig is. Dat kan alleen uit de boorputten bij Loppersum komen. Dus die moeten open blijven."
Gat in de begroting: wie gaat dat betalen?
Dat het kabinet de gaskraan niet verder dichtdraait, heeft mogelijk een financiële oorzaak. Minder gaswinning betekent minder inkomsten voor de overheid. Met de huidige plannen stroomt er dit jaar 700 miljoen euro minder in de staatskas. Een jaar later is dat 600 miljoen euro en in 2016 gaat het om een 1 miljard euro minder.
Opnieuw een gat in de Haagse begroting dus, nadat Rutte met kunst- en vliegwerk 6 miljard euro aan bezuinigingen heeft doorgevoerd voor dit jaar. Het kabinet gaat dit voorjaar kijken hoe ze dat kunnen dichten, aldus minister Dijsselbloem van Financiën. Saillant detail: dat is na de gemeenteraadsverkiezingen van 19 maart.
Groninger politiek terughoudend
Hoewel het kabinet vanwege de financiële consequenties waarschijnlijk geen groter gebaar richting het Noorden kan maken, zijn ze in Groningen nog niet overtuigd.
De fractie van GroenLinks in de Provinciale Staten van Groningen is "zwaar teleurgesteld". Volgens deze partij wordt de gaswinning in Groningen nauwelijks gereduceerd. "De gemiddelde gaswinning lag volgens het winningsplan per jaar op 43,5 miljard kuub gas. Minister Kamp stelt met 42,5 miljard kuub dus gewoon voor om op de oude voet verder te gaan. Dit is gebrek aan daadkracht."
De Groninger Bodem Beweging twijfelt over het kabinetsbesluit. "Uit onze eigen eerste snelle doorrekening van de cijfers blijkt dat de gaswinning eerst wordt verminderd, maar op z'n hoogst met 4,7 procent. Dat is onacceptabel."
De actievoerder die vrijdag kortstondig werd gearresteerd door de politie blijft strijdbaar. "Kamp luistert niet naar Groningen", aldus John Lanting van Schokkend Groningen. "Kamp heeft ons jarenlang bestolen, belogen en bedrogen. Het is tijd dat wij nu onze eisen gaan stellen."
Groningen wel de lasten, niet de lusten
De terughoudendheid en het sentiment is te verklaren. In de optiek van veel Groningers is hun provincie jarenlang de pinautomaat van de Randstad geweest, zoals hoogleraar transitiekunde Jan Rotmans betoogt in dit stuk. Van de aardgasbaten zijn grote projecten als de Betuwelijn en de HSL gefinancierd. Maar de Zuiderzeelijn van Amsterdam naar Groningen is er nooit gekomen.
Met name de Randstad heeft geprofiteerd van het Groningse gas. De provincie zelf heeft er weinig profijt van gehad. Als bedankje werd het opgezadeld met de economische schade van de gaswinning.
Daar wordt nu gelukkig iets aan gedaan. Maar het bijbehorende gat in de begroting roept toch weer de vraag op hoe de vlag erbij zou hangen als Nederland de gasbaten begin jaren zestig in een staatsfonds had gestopt, zoals de Noren hebben gedaan. Nederland had steenrijk kunnen zijn.
Lees ook
Kaart: alle aardbevingen in Noord-Nederland van 1986 tot 2014
Foto's uit Loppersum: boze Groningers en grimmige sfeer bij bezoek Kamp
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl